Sàn giao dịch tiền số tại Việt Nam: miếng bánh ai cũng thèm nhưng không dễ xơi

Miếng bánh khó xơi

Tại Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) bất thường của Công ty cổ phần Chứng khoán Vietcap (HoSE: VCI) mới đây, ban lãnh đạo công ty đã chính thức thông báo quyết định ngừng theo đuổi dự án thành lập sàn giao dịch tài sản số. Lý do được đưa ra là yêu cầu vốn điều lệ quá lớn (10.000 tỷ đồng), vượt quá tầm và quá khả năng của công ty.

Với mức vốn điều lệ đang ở mức 7.226 tỷ đồng, dù Vietcap đã lên kế hoạch tăng vốn chủ sở hữu lên 20.000 tỷ đồng trong năm tới, song ban lãnh đạo cho rằng không thể phân bổ quá nhiều nguồn lực cho một lĩnh vực còn quá mới mẻ như sàn giao dịch tài sản số.

Theo chia sẻ từ Vietcap, công ty là một trong bốn đơn vị được Chính phủ xem xét lựa chọn tham gia thành lập sàn giao dịch tài sản số trong giai đoạn thí điểm. Ngay khi thông tin đề xuất thử nghiệm sàn giao dịch tài sản số được công bố đầu năm nay, Vietcap đã lập đội nghiên cứu và theo dõi rất sát diễn biến. Phía công ty cũng nhận nhiều lời đề nghị hợp tác từ các sàn giao dịch tiền số lớn nhất thế giới.

Trong dài hạn, việc có tiếp tục tham gia dự án này trong tương lai hay không sẽ phụ thuộc vào sự quyết định của ban lãnh đạo Vietcap. Như vậy, việc Vietcap rút lui khỏi cuộc đua đã khiến công ty trở thành đơn vị đầu tiên tuyên bố dừng kế hoạch lập sàn tài sản số, tạo nên “nốt trầm” trong bối cảnh nhiều pháp nhân mới liên tục ra đời để đón đầu cơ hội kinh doanh từ thị trường này.

Sự rút lui của Vietcap không chỉ phản ánh tư duy thận trọng của ban lãnh đạo, mà còn cho thấy mức độ phức tạp và rủi ro cao của “cuộc chơi” tài sản số.

Dù Việt Nam hiện là quốc gia có tỷ lệ dân số sở hữu tiền số cao thứ hai thế giới, với quy mô giao dịch ước tính đạt 120 tỷ USD trong năm 2023 (theo Chainalysis), nhưng thực tế cho thấy vai trò vận hành và quản lý một sàn giao dịch hợp pháp là thách thức lớn đối với các doanh nghiệp trong nước.

Không chỉ cần nguồn vốn khổng lồ, các đơn vị tham gia còn phải đáp ứng yêu cầu khắt khe về nhân lực công nghệ, hạ tầng kỹ thuật, năng lực quản trị rủi ro và an toàn bảo mật dữ liệu. Trong khi đó, bài toán sinh lời từ số vốn ban đầu 10.000 tỷ đồng trong giai đoạn 5 năm thí điểm được đánh giá là vô cùng khó khăn.

Một chuyên gia trong lĩnh vực tiền mã hóa nhận định, thanh khoản của thị trường có thể sụt giảm mạnh khi chuyển từ “vùng xám” sang “vùng sáng”, tức từ giao dịch tự phát sang môi trường quản lý chính thức. Khi đó, khả năng kiếm lời từ phí giao dịch hoặc chênh lệch giá sẽ giảm đáng kể, khiến mô hình kinh doanh sàn giao dịch trở nên kém hấp dẫn.

Bên cạnh đó, mức vốn yêu cầu 10.000 tỷ đồng bị cho là chưa tương xứng với quy mô thị trường nội địa, khiến tỷ suất sinh lời thấp và rủi ro tăng cao. Điều này lý giải vì sao nhiều công ty chứng khoán lớn, dù có tiềm lực, vẫn lựa chọn đứng ngoài quan sát thay vì dấn thân sớm.

Cuộc chơi khác của công ty chứng khoán

Trong khi đó, các công ty chứng khoán như Vietcap lại đang phải chuẩn bị cho một “cuộc chơi” khác quan trọng không kém – đó là thị trường chứng khoán Việt Nam sau khi chính thức được nâng hạng lên thị trường mới nổi vào tháng 9/2026.

Việc nâng hạng được kỳ vọng tạo cú hích mạnh cho dòng vốn ngoại, đồng thời mở ra loạt cơ hội kinh doanh mới, nhưng cũng đòi hỏi các công ty chứng khoán phải tăng tốc đầu tư vào hạ tầng, công nghệ và năng lực tài chính.

Sau khi nâng hạng, thị trường dự kiến sẽ xuất hiện nhiều sản phẩm và cơ chế giao dịch mới, như thanh toán bù trừ tập trung (CCP), giao dịch đối ứng liên tục (STP), giao dịch xuyên trưa, bán khống, giao dịch T+0 và chứng khoán chờ về. Mỗi sản phẩm này đều yêu cầu sự tham gia sâu của các công ty chứng khoán về mặt hệ thống, nghiệp vụ và vốn.

Đặc biệt, với những doanh nghiệp có thế mạnh ở mảng môi giới như Vietcap, việc chuẩn bị nguồn lực cho hoạt động cho vay ký quỹ (margin) là vô cùng quan trọng. Tính đến quý III/2025, dư nợ margin toàn thị trường ước đạt 366.000 tỷ đồng, tăng mạnh so với thời điểm cuối quý II và là mức cao kỷ lục trong lịch sử thị trường chứng khoán, đặc biệt tại nhóm công ty chứng khoán top đầu.

Dù tỷ lệ dư nợ margin/vốn chủ sở hữu trung bình mới ở mức 119%, thấp hơn mức đỉnh lịch sử và vẫn trong giới hạn quy định, nhưng áp lực tăng vốn để đón sóng nâng hạng là điều tất yếu.

Trước Vietcap, Công ty Cổ phần Chứng khoán VNDIRECT cũng từng thẳng thắn bày tỏ quan điểm thận trọng, cho rằng hiện tại chưa nhìn thấy cơ hội rõ ràng ở lĩnh vực tài sản số. Do đó, VNDIRECT quyết định tập trung vào hoạt động cốt lõi gồm dịch vụ kinh doanh chứng khoán, bảo lãnh phát hành và ngân hàng đầu tư – những mảng có hiệu quả sinh lời cao và rủi ro kiểm soát được.

Ngược lại, một số doanh nghiệp khác như Công ty Cổ phần Chứng khoán VIX, Công ty Cổ phần Chứng khoán SSI, Công ty Cổ phần Chứng khoán VPBank, hay Công ty Cổ phần Chứng khoán HD vẫn đang chuẩn bị nguồn lực để tham gia vào thị trường tài sản số. Phần lớn các đơn vị này đều có sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ các ngân hàng thương mại lớn phía sau, nhờ đó có thể đảm bảo nguồn vốn dồi dào và khả năng chịu rủi ro cao hơn.

Nguồn: vietnamfinance.vn